习近平两会“话中画”
| Украинэ укр-бз. Укра?на | |||||
| |||||
.svg) | |||||
| Къэрал уэрэд: ?Ще не вмерла Укра?на? | |||||
| Хуитыныгъэм и махуэ | 1991 (зхэк?ар ССРЗ) | ||||
| Нэхъышъхьэбзэхэр | Украинэбзэ | ||||
| Къалэ нэхъышъхьэр | Киеу | ||||
| Къалэ нэхъ инхэр | Киеу, Одесэ, Харкоу, Лвов, Днепропетровск | ||||
| ?энат?э хабзэр | Парламент президенту республикэ | ||||
| Президент Премиер-министр | Владимир Зеленский Денис Шмыгаль | ||||
| Ш?ып?эр ? Псори ? % псым п?эуэ иубыдыр | 45-нэ дунем 603 628[1] км2 7 | ||||
| Къэралым и джылэр ? Зэралъытэмк?э (2010) ? ?увагъыр | 45 962 900[2] ц?ыху (28-нэ) 76,14 ц?ыху/км2 | ||||
| ВК?уП ? Къыхэк?ыр (2010) ? Зы ц?ыхум къытехуэр |
$179,604 млрд[3] (32-нэ) $3 995[3] (97-нэ) | ||||
| ВК?уП (ЩПЛъ) ? Къык?ыр |
$337,268 млрд[3] (33-нэ) $7 331[3] | ||||
| Ц?ПЗИ | 0,710 (ин) (69-нэ) | ||||
| Этнохоронимыр | Украинэхэр | ||||
| Сомыр (Валутэр) | гривнэ (UAH) | ||||
| Интернет-доменхэр | .ua | ||||
| Телефон кодыр | +380 | ||||
| Зэманыгъуэхэр | +2 | ||||
 Украинэ Уикисурэтылъэм | |||||
Украинэ (е Хуэхуэлей; укр-бз. Укра?на) — къэрал Еуропэм икум хэт. Къалэ нэхъышъхьэр — Киеу.
Хэкумэтхыр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Украинэр Къуэк?ып?э Еуропэм хэт. И гъунапкъэхэр зды?ухьэр: къуэхьэп?эмк?э — Лахь жылэм, Слоуакэм, Мэжарейм, ипшъэ-къуэхьэп?эм — Молдовэм, Румыниэм, къэрал къэмылъыта Днестырпыт Молдовэ Республикэ, ишъхъэрэмк?э — Урысыхум, къуэк?ып?эмк?э — Урысейм.
Ш?ып?эр нэхъыбэм губгъуэу щыт. Къушъхьэхэр къэралым ипшъэ-къухьэп?эмк?э хэт (Украинэ Карпатхэр), Къымымрэ. Ипшъэмк?э Хы Ф?ыц?эмрэ Хы Мыут?эмрэ ?охьэ я ?уфэхэм. Псы нэхъ инхэр: Днепыр, Ишъхъэрэ Буг, Днестыр, Ишъхъэрэ Донец, Десна.
Украинэм и инагъыр зэрыхъур 603 628 км2. Еуропэм и къэрал нэхъ ину щыт (псоуэ хэтхэм я щыщхэм).
Хьэуар къэралым и нэхъыбэм курыт-континенталу щыт, Кърымым и хы ?уфэм щымыхъук?э, абым хыкурыт климэту щыт.
Тхыдэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]XI—X лъэхъэнэхэм Украинэм и ш?ып?эм къэрал Киеу Урысей хэта. 988 гъэм пщы Владимир Святославовичым захуэ чыристэныгъэ къештэ, а диныр къэрал псом еуэ мэхъур Урысейм.
1237—1241 гъэхэм Киеу Урысейм хъан Батыйр йохьэри, къэралыр пщыхэку бжыгъэк?э зэхок?ыр. Хом-хомурэ ахэр Литоу Пщыхэкушхуэм хохьэхэ. 1569 гъэм Лахь Жылэмрэ Литоумрэ зэхохьэхэри зы къэрал мэхъухэ — Посполитым и Реч.
XV лъэхъэнэм Днепырыпэм и ипшъэ лъэныкъуэм Запорож къазакъыгъуэ къыхок?ыр, XVIII лъэхъэнэм нэс щы?ар, хамгъэк?а к?ышъэ.
XVIII лъэхъэнэм Лахь Жылэм и ш?ып?эр гуэчын щашъым иджырей Украинэм и ш?ып?энэхъыбэр Урысей империэм хок?уэр.
1917 гъэм револуциэ ек?уэк?ам яуж Украинэv зэман к?эк?к?э къэрал хуитхэр щы?ахэ — джылэ республикэ Украинэ джылэ республикэ Къухьэп?э-Украинэрэ джоуэ.
1919 гъэм гъатхэпэм и 10-м зы къэрал Совет Социал Республикэ Украинэ мэхъур. 1923 гъэм Урысейр, Урысыхур, Къуакъазк?ыбагъу къэралхэр джоуэ зэхэтху Республикэ Совет Социал Зэгуэтхэр къэралу зэхохьэхэ.
1991 гъэм щык?эдзауэ Украинэ къэрал хуит мэхъур.
Жылэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]2010 гъэм щ?ышылэм и 1-м Украинэм джылу дэсар зэрыхъутэр 45 822 214 ц?ыху.
| Украинэм лъэпкъ дэсхэр (2001) | ||
|---|---|---|
| Лъэпкъхэр | Бжыгъэр, мин ц?ыху |
% |
| Украинэхэр | 37541,7 | 77,82 |
| Урысхэр | 8334,1 | 17,28 |
| Урысыхухэр | 275,8 | 0,57 |
| Кърымхэр | 248,2 | 0,51 |
| Молдавхэр | 258,6 | 0,54 |
| Болгархэр | 204,6 | 0,42 |
| Мэжархэр | 156,6 | 0,32 |
| Румынхэр | 151,0 | 0,31 |
| Лахьхэр | 144,1 | 0,30 |
| Журтхэр | 103,6 | 0,21 |
| Ермэлыхэр | 99,894 | 0,21 |
| Алыджхэр | 91,548 | 0,19 |
| Къэзанхэр | 73,304 | 0,15 |
| Пэмыкхэр | 0,4 | |
| Псори | 48240,9 | 100 |
Экономикэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Украинэм и экономикэр 39-й пэр иыгъ ВКП-кэ (2009).
Украинэр индустриал-аграр къэралу щыт. Лэжьыгъэ япэреуэ щытхэр — гъуш?-лэжьыгъэ, химиэ-лэжьыгъэ, ш?ык?элъ-лэжьыгъэхэр, энергиэ-лэжьыгъэхэр.
Администрациэ гуэшыгъуэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Украинэр унитар къэралу щыт, област 24 хэт, Аутоном Республикэ Кърым. Къалэ Киеумрэ Севастополымрэ хэгъэза статус я?э.
| Област | Къалащхьэр |  |
|---|---|---|
| Аутоном Республикэ Кърым | Симферопол | |
| Винницэ | Винницэ | |
| Волын | Луцк | |
| Днепропетровск | Днепропетровск | |
| Донецк | Донецк | |
| Житомир | Житомир | |
| Закарпатскэ | Ужгород | |
| Запорожскэ | Запорожие | |
| Ивано Франковскэ | Ивано Франковск | |
| Киеускэ | Киеу | |
| Кировоградскэ | Кировоград | |
| Луганскэ | Луганск | |
| Лвовскэ | Лвов | |
| Николаевскэ | Николаев | |
| Одескэ | Одесэ | |
| Полтавскэ | Полтава | |
| Ровненскэ | Ровно | |
| Сумскэ | Сумы | |
| Тернополскэ | Тернопол | |
| Харкоускэ | Харкоу | |
| Херсонскэ | Херсон | |
| Хмелницкэ | Хмелницки | |
| Черкасскэ | Черкассы | |
| Черновицкэ | Черновци | |
| Черниговскэ | Чернигов |
Дзэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Украинэм и дзэр щызэхэхьар 1991 гъэм шышъхьэ?ум и 24-м. Хэтыр (2010 гъэмк?э) 200 000 ц?ыху.
Дзэр щыуэ зэшъхьэщок?хэ — зек?уэдзэ, уэгузауэдзэ, хыдзэ джоуэ.
Гулъытыгъуэ
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Техьэп?эхэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын] |
Украинэ Уикисурэтылъэм? |
|---|
- Украинэм и президентым и официал сайтыр
- Нэхъыщхьэ Радам и официал сайтыр
- Украинэм и Хасэм и официал сайтыр
- Украинэм конституциэк?э контрол зэрагъэк?уэк?ым и хъыбархэр
- Украинэм и партиэхэм я тхылъ
- Украинэм и архивхэр
Еуропэм и къэралхэр |
||
|---|---|---|
| Къэралхэр | Азэрбиджан1 ? Албаниэ ? Алыджей ? Андоррэ ? Аустрэ ? Белгиэ ? Балгариэ ? Боснэрэ Хьэрцеговинэрэ ? Британиэшхуэ ? Ватикан ? Даниэ ? Джэрмэней ? Ермэлы1 ? Ирлэнд ? Ислэнд ? Къазахъстэн2 ? Бгыф?ыц?ей ? Латвиэ ? Лэхьый ? Литоу ? Лихтэнштейн ? Луксембург ? Македониэ ? Малтэ ? Мэжарей ? Молдавиэ ? Монако ? Щ?ылъабжьэхэр ? Норуегиэ ? Португал ? Италэ ? Румыниэ ? Сан-Марино ? Сербиэ ? Слоуакэ ? Слоуэнэ ? Тырку2 ? Украинэ ? Урысей2 ? Урысыху ? Финлэнд ? Фрэнджей ? Хоруатиэ ? Хъырцей1 ? Чехиэ ? Шуэц ? Шуэцарэ ? Исбухьэн ? Эстониэ ? Шотлэнд ? Уэлс |  |
| Ч?ып?эм шъхьэфимыт | Аландхэм хы т?ыгухэр ? Гернси ? Гибралтар ? Джерси ? Мэн хы т?ыгухэр ? Фарерхэм хы т?ыгухэр ? Шпицберген ? Ян-Майен | |
| Дунейпсом къамылъыта къэрал | Азгъей ? Косово ? Приднестровиэ | |
| 1 Ныкъуэу е лъэныкъуэк?э Еуропэм хэт къэралхэр. 2 Азиэм. | ||